VİOP Katılımcıları ve İşlem Yapma Nedenleri

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasalarının oluşmasındaki ihtiyaç başlangıçta korunma (hegding) amacına yönelikti. Ancak zaman içerisinde bu piyasaya farklı kullanım nedeni ile gelenlerde oldu.

Aşağıda üç başlık halinde bu katılımcıları ve işlem yapma nedenlerini bulabilirsiniz

SPEKÜLASYON AMAÇLI

Gelecekte oluşacak fiyatlar hakkında belirli bir görüşü olan ve bu yönde pozisyona giren kişiye spekülatör, yapılan eylemede spekülasyon denir.

Türev piyasaların gelişimi ile birlikte gelir amaçlı yeni katılımcılar belirdi. Bu katılımcılar, piyasaların zaman içerisinde kar fırsatları verdiğini gördüler ve korunma amacının yanında işlem karı amacı da güdülmeye başlandı.

Piyasalar gelişip büyüdükçe yeni yöntemler geliştirilmeye başladı. Örneğin buğday tarlalarına dadanan haşeratın o yıl ki rekolteyi düşüreceğini düşünenler gelecekte fiyatların yükseleceğine inanarak türev piyasalarda alım yapar oldular. Veya yeni mahsul buğday veriminin çok yüksek olacağını önceden görebilenler fiyatların düşeceğini öngörerek şimdiden satış yaptılar.

Zamanla içerisinde bilgisayarlar hayatımıza girdi ve türev piyasaları parmaklarımızın ucuna kadar getirdi. Gerçek zamanlı veriler ve teknik analiz olanakları ile yeni yöntemler geliştirilerek gün içerisinde bir piyasada defalarca alım satım yapılabilme şansı doğdu. Ve farkında olsa da olmasa da vadeli piyasalara gelenlerin çoğu spekülasyon yapar oldu.

KORUNMA AMAÇLI HEDGING

Türev piyasa sözleşmeleri dış ticaret, üretim ve yatırım işleri ile uğraşanlar için faiz, kur ve fiyat riskine karşı korunma olanağı sağlayabilirler. Böylelikle hedefledikleri faaliyet karları tehlikeye atmamış olurlar. Vadeli işlem sözleşmelerini kullanarak risk transferi yapmak ve böylelikle risklerden korunmak mümkündür.

İhracat yapan bir şirketten örnek verirsek; şirket üç ay sonra teslim etmek üzere sipariş almıştır. Bu süre içerisinde üretimini yapacak ve zaman dolduğunda parasını alarak ürünü sevk edecektir. Üretim maliyetini TL maliyeti ile yapmıştır ve alacağı parada dolardır.

Ancak bu üç aylık süre içerisinde dolarda meydana gelebilecek fiyat değişikliği riski ile karşı karşıyadır. Dolar/TL fiyatı yükselirse iyidir, ancak düşmesi halinde ciddi zararlar ile karşılaşabilecektir.

Böyle bir risk almak istemeyen bir firma vadeli dolar/TL piyasasında alım yaparak riskini ortadan kaldırmış olur. Zaten operasyon riski, likidite riski, pazar riski vb. pek çok risk ile uğraşırken bir de kur riski altına girmek pek sevimli bir durum değildir.

ARBİTRAJ AMAÇLI

Piyasa işleyişi sırasında bazen spot fiyat ile vadeli fiyat arasındaki fark fazla açılabilir. Arbitraj yapanlar bu farkın normale döneceğini varsayarak fark üzerinden para kazanmaya çalışırlar.